## Başlık: Linux Dosya Sistemi: Derinlere Dalış ve Temel İşlemler
Merhaba Linux meraklıları! Bugün, Linux’un kalbi ve ruhu olan dosya sistemine doğru heyecan verici bir yolculuğa çıkıyoruz. Linux’u Linux yapan, onu bu kadar esnek ve güçlü kılan unsurlardan biri de dosya sisteminin kendine has yapısıdır. Hazırsanız, bu dünyaya birlikte dalalım!
Linux’taki Dizin Yapısı: Bir Ağaç Gibi Düşünün
Windows’tan alışık olduğumuz “C:”, “D:” gibi mantıksal sürücülerin aksine, Linux’ta her şey tek bir kök dizin altında toplanır: “/”. Bu kök dizin, bir ağacın gövdesi gibi düşünülebilir. Diğer tüm dizinler ve dosyalar da bu kökten dallanır.
Peki bu dizinler ne anlama geliyor? İşte en sık karşılaşılanlar:
* /bin: Temel komutların (ls, cp, mv gibi) çalıştırılabilir dosyalarını içerir. Her kullanıcının erişebileceği komutlardır.
* /boot: Sistem açılışı için gerekli dosyaları (çekirdek, bootloader vb.) barındırır.
* /dev: Aygıt dosyalarını içerir. Her donanım aygıtı (klavye, fare, sabit disk vb.) burada bir dosya olarak temsil edilir.
* /etc: Sistem ve uygulama yapılandırma dosyalarının bulunduğu yerdir.
* /home: Kullanıcıların kişisel dosyalarının (belgeler, müzikler, resimler vb.) saklandığı dizinleri içerir. Her kullanıcı için ayrı bir dizin oluşturulur (örn. /home/kullaniciadi).
* /lib: Programların ihtiyaç duyduğu kütüphane dosyalarını içerir.
* /media: Takılıp çıkarılabilir medyaların (USB bellek, CD-ROM vb.) bağlandığı dizindir.
* /mnt: Geçici olarak bağlanan dosya sistemleri için kullanılır.
* /opt: Üçüncü parti yazılımların kurulduğu dizindir.
* /proc: Çalışan süreçler hakkında bilgi içeren sanal bir dosya sistemidir.
* /root: Root kullanıcısının (süper kullanıcı) kişisel dizinidir.
* /sbin: Sistem yöneticisi tarafından kullanılan temel komutların çalıştırılabilir dosyalarını içerir.
* /tmp: Geçici dosyaların saklandığı dizindir. Sistem yeniden başlatıldığında içeriği silinir.
* /usr: Kullanıcı uygulamaları, kütüphaneler ve dokümanlar gibi sistem genelinde kullanılan kaynakları içerir.
* /var: Değişken verilerin (log dosyaları, veritabanı dosyaları vb.) saklandığı dizindir.
Bu dizin yapısı, Linux sistemini organize ve yönetilebilir tutar. Her dizinin belirli bir amacı vardır ve dosyalar bu amaca uygun olarak yerleştirilir.
Dosya İzinleri: Kim Ne Yapabilir?
Linux’ta güvenlik ön plandadır. Her dosya ve dizin için ayrı ayrı izinler tanımlanabilir. Bu izinler, kullanıcıların dosyalara erişimini ve dosyalar üzerinde yapabilecekleri işlemleri kontrol eder.
İzinler üç temel kategoride incelenir:
* r (read): Okuma izni. Dosyanın içeriğini görüntüleme veya dizin içeriğini listeleme yetkisi verir.
* w (write): Yazma izni. Dosyayı değiştirme veya dizine yeni dosya ekleme/silme yetkisi verir.
* x (execute): Çalıştırma izni. Dosyayı çalıştırma veya dizine erişim yetkisi verir.
Bu izinler, üç farklı kullanıcı grubu için ayrı ayrı tanımlanır:
* u (user): Dosyanın sahibi olan kullanıcı.
* g (group): Dosyanın ait olduğu grup.
* o (others): Diğer tüm kullanıcılar.
Örneğin, bir dosyanın izinleri “rwxr-xr–” şeklinde ise:
* Dosya sahibi (user) okuma, yazma ve çalıştırma izinlerine sahiptir.
* Dosyanın ait olduğu grup (group) okuma ve çalıştırma izinlerine sahiptir.
* Diğer tüm kullanıcılar (others) yalnızca okuma iznine sahiptir.
İzinleri görüntülemek ve değiştirmek için `ls -l` ve `chmod` komutları kullanılır. Bu komutlar, Linux sisteminin güvenliğini sağlamak ve kullanıcıların yetkisiz erişimini engellemek için kritik öneme sahiptir.
Temel Dosya İşlemleri: Günlük Hayatta İhtiyacınız Olanlar
Linux’ta dosya ve dizinlerle etkileşim kurmak için birçok komut bulunmaktadır. İşte en temel ve en sık kullanılanlardan bazıları:
* ls: Dizin içeriğini listeler.
* cd: Dizin değiştirir.
* pwd: Mevcut dizini gösterir.
* mkdir: Yeni bir dizin oluşturur.
* rmdir: Boş bir dizini siler.
* touch: Boş bir dosya oluşturur veya mevcut bir dosyanın erişim/değiştirme zamanını günceller.
* cp: Dosyayı veya dizini kopyalar.
* mv: Dosyayı veya dizini taşır veya yeniden adlandırır.
* rm: Dosyayı veya dizini siler. Dikkat! Silinen dosyalar geri dönüştürülemez, bu yüzden dikkatli olun!
* cat: Dosyanın içeriğini ekrana yazdırır.
* nano/vim: Metin dosyalarını düzenlemek için kullanılan metin editörleridir.
Bu komutlar, Linux’ta dosya ve dizinlerle etkileşim kurmanın temelini oluşturur. Bu komutları öğrenerek, Linux sistemini daha etkin bir şekilde kullanabilir ve yönetebilirsiniz.
Sonuç:
Linux dosya sistemi, karmaşık görünse de aslında oldukça mantıklı ve organize bir yapıdır. Bu yazıda, dizin yapısının temelini, dosya izinlerinin önemini ve temel dosya işlemlerini ele aldık. Umarım bu bilgiler, Linux dünyasına adım atmanızda size yardımcı olur ve Linux’u daha iyi anlamanıza katkı sağlar.
Linux’u keşfetmeye devam edin, öğrenmekten ve denemekten çekinmeyin! Bir sonraki yazıda görüşmek üzere!
